İsrail-İran savaşı | Şu ana kadar ne oldu, ne biliyoruz?

İsrail, İran‘ın çeşitli nükleer tesislerine ve askeri tesislerine saldırdı ve üst düzey askeri yetkililere ve nükleer bilim insanlarına suikastlar düzenledi.

İlk saldırı dalgası Cuma sabahı gerçekleştirildi. İran’ın kuzeybatısındaki Tebriz şehrine yönelik ikinci saldırı dalgası, Cuma günü yerel medya tarafından bildirildi.

İran’ın yarı resmi devlet medya kuruluşu Fars haber ajansı, cuma günü öğleden sonra, İsrail’in saldırılarında 70’ten fazla kişinin öldüğünü, 320’den fazla kişinin yaralandığını duyurdu.

Bu saldırı bölgede daha geniş çaplı bir askeri çatışmanın yaşanabileceği endişelerine yol açarken, Tahran “sert bir yanıt” vereceğini açıkladı.

Hamaney: İsrail acı verici bir kaderle karşı karşıya

İran Dini Lideri Ali Hamaney, saldırının ardından İsrail’in “acı ve acı verici” bir kaderle karşı karşıya olduğunu söyledi.

Hamaney, “Allah’ın izniyle İslam Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri’nin güçlü eli, İsrail’in cezasız kalmasına izin vermeyecektir” dedi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, cuma günü erken saatlerde yaptığı önceden kaydedilmiş mesajda, saldırıların İran’ın nükleer altyapısına ve balistik füze fabrikalarına zarar vermeyi amaçladığını söyledi.

İsrail İran’da hangi bölgeleri vurdu?

Aşağıdaki yerlere saldırıların yapıldığı doğrulandı:

• Başkent Tahran ve çevresindeki askeri tesisler.
• Ana uranyum zenginleştirme tesisinde patlamaların yaşandığı bildirilen Natanz kenti.
• Nükleer araştırma merkezi ve iki askeri üssün yakınında patlamaların yaşandığı bildirilen Tebriz kenti.
• Tahran’ın güneyindeki İsfahan şehri.
• Tahran’ın güneybatısındaki Arak şehri.
• Tahran’ın batısındaki Kermanşah kentinde, Irak sınırına yakın bir yerde balistik füzelerin depolandığı yeraltı tesisi vuruldu.

Sosyal medyada paylaşılan görüntülerde, İran’ın başkentinde konut binaları da dahil olmak üzere hasarlı yapılar görülüyor.

İsrail ordusu, cuma sabahı yaptığı açıklamada, Natanz uranyum zenginleştirme tesisinin çok katlı zenginleştirme salonu, santrifüjler, elektrik odaları ve ek destekleyici altyapı da dahil olmak üzere yer altı yapılarına zarar verdiğini bildirdi.

“Tesisin sürekli işlevini sürdürmesini ve İran rejiminin nükleer silah elde etme projesinin ilerlemesini sağlayan hayati altyapının saldırıya uğradığı” belirtildi.

İran Atom Enerjisi Örgütü, Natanz tesisindeki saldırı sonucu oluşan radyoaktif kirliliğin tesis içerisinde kontrol altına alındığını ve can kaybının yaşanmadığını bildirdi.

İsrail ordusu Cuma günü öğleden sonra savaş uçaklarının İran’ın karadan karaya füze sistemine bir dizi saldırı gerçekleştirdiğini duyurdu.

İsrail ordusu, operasyonda onlarca fırlatma rampası, karadan karaya füze depolama sahası ve diğer askeri tesislerin imha edildiğini bildirdi.

İsrail kimi öldürdü?

İran medyası, İsrail saldırısında hayatını kaybedenler arasında İran Devrim Muhafızları Ordusu Başkomutanı Hüseyin Selami ile İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri’nin de bulunduğunu bildirdi.

Devlet haber ajansı Nour News, Hamaney’in danışmanı Ali Şemhani’nin “ağır yaralandığını” bildirdi.

Tasnim’in haberine göre, Hatemül Enbiya Karargahı Komutanı Tümgeneral Gulamali Raşid öldürüldü.

İran’ın başkenti Tahran’dan bildiren El Cezire muhabiri Tohid Asadi, askeri yetkililerin yanı sıra, iki üst düzey nükleer bilim adamı Feridun Abbasi ve Muhammed Tehrançi’nin de hedefli suikastlarda öldürüldüğünü söyledi.

Abbasi, İran Atom Enerjisi Örgütü’nün eski başkanıydı, Tehranchi ise İslami Azad Üniversitesi’nin başkanıydı.

İran’da tepkiler nasıl oldu?

İran’da halk, sabah uyandığında mahallelerinde korkunç yıkım manzaralarıyla karşılaştı.

Hamaney, yaptığı açıklamada, İsrail’in İran’a karşı “kirli ve kanlı elini suça açtığını” ve yerleşim merkezlerini vurarak kötü doğasını her zamankinden daha fazla ortaya koyduğunu söyledi.

İran Silahlı Kuvvetleri Sözcüsü Ebu’l-Fazl Şekarçi, İran medyasına yaptığı açıklamada, İsrail’in saldırıları nedeniyle “ağır bir bedel” ödeyeceğini söyledi.

İsrail’de tepkiler nasıl oldu?

İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, Cuma günü gerçekleşen saldırıyla İsrail’in “geri dönüşü olmayan bir noktaya” ulaştığını söyledi.

İran’a yönelik sabah erken saatlerdeki saldırıları “varlığımızı koruma mücadelesi” olarak niteleyen Zamir, İsrail’in saldırıları “harekete geçmek için başka bir anı bekleyemeyeceği” için başlattığını söyledi.

“Bize meydan okumaya kalkan olursa bedelini ağır öder” dedi.

İsrailli muhalif siyasetçi Yair Lapid, eski Twitter hesabı X’te yayınladığı mesajda, İsrail ordusunu saldırıdan dolayı tebrik etti.

^{IRGC’nin resmi Sepah News Telegram kanalı tarafından yayınlanan bu fotoğraf, 13 Haziran 2025’in erken saatlerinde İsrail tarafından Tahran’da bombalanan bir bölgeden yükselen dumanları gösteriyor [Sepah News/AFP]}

ABD nasıl karşılık verdi?

İran ve ABD, şu anda İran’ın nükleer programı konusunda görüşmeler yürütüyor; İran’a yönelik yaptırımların hafifletilmesi karşılığında programın sınırlandırılmasını öngören bir anlaşmaya varılması hedefleniyor.

ABD Başkanı Donald Trump, Fox News’e verdiği röportajda, Washington’ın İsrail saldırılarında bir rolü olmadığını söyledi.

“İran nükleer bombaya sahip olamaz ve müzakere masasına geri dönmeyi umuyoruz. Göreceğiz,” diyen Trump, İran misilleme yaparsa ABD’nin İsrail’i savunmaya yardımcı olacağını sözlerine ekledi.

Beyaz Saray’dan yapılan açıklamaya göre Trump’ın cuma sabahı Ulusal Güvenlik Konseyi’ni toplantıya çağırması bekleniyor.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, yaptığı açıklamada, ABD’nin operasyonda bir dahli olmadığını söyledi.

Rubio, “En büyük önceliğimiz bölgedeki Amerikan güçlerini korumak,” dedi. “Açıkça söyleyeyim: İran, ABD çıkarlarını veya personelini hedef almamalıdır.”

Muhalefet Demokrat Senatörü Chris Murphy, İsrail saldırılarının Trump yönetiminin İran’la diplomasisini “açıkça baltalamayı amaçladığını” söyledi.

Nükleer tesisleri vurmanın tehlikesi nedir?

Nükleer tesislere saldırı, radyoaktif sızıntılar, patlamalar ve uzun vadeli kirlenme de dahil olmak üzere öngörülemeyen kapsamda çeşitli sonuçlara yol açabilir.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, BM kuruluşunun İran’daki durumu yakından izlediğini söyledi.

Uluslararası Atom Enerji Ajansı’nın (UAEA) Natanz sahasının İsrail tarafından vurulan hedefler arasında olduğunu doğruladığını söyledi.

“Ajans, radyasyon seviyeleri konusunda İran yetkilileriyle temas halinde. Ayrıca ülkedeki müfettişlerimizle de temas halindeyiz.”

^{Planet Labs PBC’den alınan bu uydu fotoğrafı, 20 Mayıs 2025’te İran’daki Natanz nükleer tesisini gösteriyor [AP aracılığıyla Planet Labs PBC]}

Saldırılara küresel tepkiler nasıl oldu?

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, İsrail saldırısının ardından yaptığı açıklamada, “daha derin bir çatışmaya sürüklenmemek” için “azami düzeyde itidal” çağrısında bulundu.

Genel Sekreter Yardımcısı Farhan Haq, “Genel Sekreter, Ortadoğu’da her türlü askeri tırmanışı kınıyor” dedi.

“Özellikle İran’ın nükleer tesislerine yönelik İsrail saldırılarından endişe duyuyor; bu sırada İran ile ABD arasında İran’ın nükleer programının statüsü konusunda görüşmeler sürüyor.”

ABD ile İran arasındaki nükleer görüşmelere arabuluculuk yapan Umman, İsrail’in bu eylemini “BM tüzüğünün açık bir ihlalini temsil eden tehlikeli, pervasız bir tırmanış” olarak niteledi.

Yapılan açıklamada “Böyle saldırgan, ısrarcı davranışlar kabul edilemez ve bölgesel barış ve güvenliği daha da istikrarsızlaştırıyor. Umman Sultanlığı, bu tırmanıştan ve sonuçlarından İsrail’i sorumlu tutuyor ve uluslararası toplumu bu tehlikeli eylem tarzını durdurmak için kararlı ve net bir tavır almaya çağırıyor.” İfadeleri kullanıldı.

Kaynak: Aljazeera